Czym są majątek wspólny oraz osobisty? Na czym polega rozporządzanie nimi? Prawo majątkowe powstało po to, aby chronić nas w życiu codziennym i w trudnych sytuacjach. Ważne jest tylko, aby znać obowiązujące zasady i wiedzieć, gdzie szukać pomocy. 

Jeden z zaprzyjaźnionych terapeutów par przyznał ostatnio, że gdyby polskie małżeństwa czy w ogóle pary częściej rozmawiały o pieniądzach (ale nie w kontekście kolejnych problemów), to uniknęlibyśmy wielu nieprzyjemnych zdarzeń czy wręcz dramatów. O ile zakochani przed ślubem chętnie omawiają sobie imiona przyszłych dzieci oraz kolor kanap i tapet, jakimi ozdobią mieszkania, o tyle sprawy finansowe są spychane na margines. Czasem pokutuje wciąż przekonanie, że o pieniądzach „nie wypada” rozmawiać. 

I świetnie! Wszystko idzie gładko, jeśli rodzinie wiedzie się dobrze. Ale co się stanie, gdy jedno z nas nieoczekiwanie straci pracę? A jeśli stracimy szansę zarobkowania oboje? Co będzie z ratami kredytu i kto pomoże finansowo schorowanym rodzicom? Kto zapłaci za obiady dziecka w szkole? Na kogo teściowie przepiszą dom? Czy testament zabezpieczy wszystkie nasze dzieci, także te z poprzednich związków? 

Na wszelki wypadek 

No właśnie. Pytań z dziedziny prawa majątkowego wcześniej czy później mnoży się w każdym domu bez liku. Choć często nie zdajemy sobie nawet sprawy, że akurat o prawie majątkowym mowa. Bo czym ono w ogóle jest?

W prawie majątkowym, najprościej rzecz ujmując, chodzi o wszystkie prawa, jakie przysługują nam do różnego rodzaju przedmiotów oraz nieruchomości.

– Od domu, przez działkę, samochód, aż po szafę i filiżankę - precyzuje mec. Katarzyna Stochaj, która specjalizuje się m.in. w prawie majątkowym i spadkowym. – A skoro jako pełnoprawni obywatele posiadamy prawo majątkowe, powinniśmy się zastanowić, jak nim zarządzać tak, aby było bezpiecznie dla nas samych i bliskich. I po to, aby zabezpieczyć się na wypadek różnych sytuacji życiowych - dodaje. 

Zgadza się z tezą, że sprawy majątkowe często stanowią temat niewygodny i pomijany w wielu polskich rodzinach. Powodów upatruje w historii naszego kraju: przecież w II połowie XX wieku nie można było posiadać własnego majątku, bo ten był konfiskowany na rzecz państwa lub zatajany. Dopiero od lat 90-tych ubiegłego wieku prawo majątkowe w jego należytej formie powróciło. 

Wspólnota majątkowa małżeńska 

Bazą prawa majątkowego jest wspólnota małżeńska. Kiedy bierzemy ślub, ustawowo jako małżonkowie zawiązujemy wspólnotę majątkową. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy para chce podpisać intercyzę, czyli dokument sporządzony w formie aktu notarialnego, który tę wspólnotę rozłącza. Na intercyzę decyduje się u nas stosunkowo wciąż jeszcze mało par. 

– Jeśli intercyzy nie ma, od chwili zawarcia małżeństwa wszystkie przedmioty nabyte przez oboje małżonków lub tylko przez jednego zaliczane są do majątku wspólnego. Przy czym intercyzę można zawrzeć zarówno przed ślubem, jak i w czasie trwania małżeństwa - dodaje mecenas Stochaj. 

A co może tworzyć ten wspólny majątek? Lista jest spora. Dochody uzyskane z majątku osobistego, wynagrodzenie za pracę, ale też renta i emerytura, poza tym dochody uzyskiwane z działalności gospodarczej, środki zgromadzone na funduszach emerytalnych, składki emerytalne ZUS oraz wszelkie prawa majątkowe nabyte od daty zawarcia związku małżeńskiego. 

W Polsce, podobnie jak w Europie, przybywa każdego roku związków nieformalnych. Niestety, nie mają one w świetle prawa żadnego majątku wspólnego, jeśli pozostają bez ślubu. Choćby byli nawet w najdłuższym i najpiękniejszym związku konkubenckim czy narzeczeńskim. Jeśli nie jest on sformalizowany, prawo majątkowe w Polsce nie chroni pary. Warto to wziąć pod uwagę wcześniej. 

Majątek osobisty 

Prawo precyzuje wyraźnie, czym jest majątek osobisty, który każdy z nas posiada. 

– Tego typu majątek to wszystkie nabyte przed zawarciem ślubu rzeczy i dobra, które otrzymaliśmy w ramach darowizny, zarobiliśmy lub nabyliśmy. Ponadto przedmioty użytku osobistego, odzież, kosmetyki czy choćby sprzęt ortopedyczny. Ponadto w skład majątku odrębnego wchodzą przedmioty uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia czy prawa autorskie i prawa pokrewne twórcy  – wymienia mec. Katarzyna Stochaj.

Tu kolejna ważna informacja: w związkach nieformalnych wszystko, co posiadamy, jest majątkiem odrębnym (w świetle prawa). Nawet jeśli para kupuje razem mieszkanie, to w akcie notarialnym widnieje zapis, kto jaki ma udział w nieruchomości. 

Rozporządzanie majątkiem 

Skoro poznaliśmy już specyfikę majątku wspólnego oraz osobistego, czas na rozporządzanie nimi. Mec. Katarzyna Stochaj zwraca uwagę na to, że istnieją dwa rodzaje rozporządzania: odpłatne (np. kiedy sprzedajemy część majątku) oraz nieodpłatne (np. darowizna dla partnera, dzieci, rodziców itd.). 

Rozporządzanie majątkiem wspólnym obwarowane jest kilkoma istotnymi warunkami. Jednym z nich jest wolna wola małżonków. Jednym słowem, musimy być zgodni, że daną rzecz chcemy kupić czy sprzedać (np. samochód lub mieszkanie po babci). Na drobne darowizny, jak przekazanie dziecku kieszonkowego, nie potrzebujemy już zgody partnera. 

Profilaktyka 

A kiedy ustaje wspólnota majątkowa małżeńska? Wspomniana intercyza to oczywiście jeden z powodów. Innymi są: śmierć współmałżonka, separacja lub rozwód, upadłość lub ubezwłasnowolnienie, a także rozdzielność majątkowa różnego rodzaju (może być np. taka uzyskana w postępowaniu sądowym, przymusowa lub dobrowolna). 

- Jeśli temat majątku wspólnego czy osobistego nie został wciąż w państwa rodzinach poruszony, warto się przełamać - radzi mec. Katarzyna Stochaj. Najbardziej przydatna jest profilaktyka, dzięki której nasza rodzina, my i bliscy, pozostajemy w „zdrowiu finansowym”. Tak, to określenie idealnie charakteryzuje dbałość o tę sferę życia. 

Mecenas Stochaj zachęca, aby raz na jakiś czas udać się na konsultację do prawnika lub notariusza. Często tego typu wizyty można odbyć w ramach działalności różnych organizacji, udzielających porad prawnych bezpłatnie w ramach idei „Pro Bono”, jak choćby przy Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Okręgowych Izbach Radców Prawnych (usługi prawnicze nieodpłatnie w każdym większym mieście) czy Naczelnej Radzie Adwokackiej. Warto czytać również wiarygodne źródła: książki, teksty prasowe, blogi, podobnie jak warto konsultować się z przyjaciółmi, znajomymi i bliskimi. Zapytać, jak oni proponują czy chcą rozwiązać daną sprawę. 

– Posiadanie wiedzy, choćby tej podstawowej, daje szansę na lepsze podjęcie decyzji w sprawach majątkowych. A to z kolei może poprawić lub utrzymać dobre relacje między rodziną - dodaje Katarzyna Stochaj. 

Dowiedz się więcej, oglądając cały wywiad Magdaleny Kuszewskiej z mec. Katarzyną Stochaj na naszym kanale YT albo posłuchaj podcastu: https://sptfy.com/6zPJ.

****
Cykl "Zadbaj o siebie i bliskich" to 5 artykułów, materiałów wideo oraz podcastów. Dotyczą ważnych tematów odnoszących się do komunikacji z dziećmi odnośnie pieniędzy, rozporządzania majątkiem za życia i po śmierci, a także prawa pracy. Serdecznie zachęcamy do lektury i oglądania:

Jak rozporządzać majątkiem? (cz.1) Zabezpiecz siebie i bliskich

Jak rozporządzać majątkiem? (cz.2) Zabezpiecz siebie i bliskich na potem

Jak rozmawiać z małymi dziećmi o pieniądzach?

Jak rozmawiać z nastolatkiem o pieniądzach? 

Jak zadbać o prawa pracownicze w pandemii?