Rozmowy o pieniądzach są jednym z najważniejszych elementów edukacji ekonomicznej dzieci. Pozwalają bowiem odczarować temat pieniędzy, pokazać, że można o nich rozmawiać jak o czymkolwiek innym – bez wstydu, zażenowania czy poczucia nieadekwatności. Dobrze prowadzone rozmowy pozwalają pokazać dziecku, że pieniądz jest tylko narzędziem do celu, a nie celem samym w sobie i nie powinien wywoływać silnych emocji. Pokazują też, że warto gromadzić pieniądze, ale nie za wszelką cenę i nie kosztem relacji z bliskimi.

Wyniki najnowszego badania, przeprowadzonego na zlecenie Fundacji Think! i ING Bank Śląski, pokazują, że ponad połowa polskich dzieci w wieku 7-12 lat przynajmniej od czasu do czasu rozmawia z rodzicami o pieniądzach, zaś około 16% rozmawia na ten temat z mamą lub z tatą regularnie.

Więcej o koncepcji badania przeczytasz tutaj – LINK.
Jeśli interesują Cię też inne wyniki uzyskane dzięki badaniu, pobierz cały raport tutaj – LINK. 

Rozmowy o finansach, czyli o czym?

Tematami najczęściej podnoszonymi w rozmowach z dziećmi w polskich domach są zagadnienia dotyczące bieżącej sytuacji finansowej rodziny, oszczędzania i zarabiania pieniędzy. Najrzadziej zaś rozmawia się w polskich domach o inwestowaniu i pożyczaniu pieniędzy oraz o tym jak działają banki. W pewnym stopniu wyjaśnieniem tej sytuacji może być to, że, jak pokazały wyniki badania, dzieci w wieku 7-12 lat, relatywnie rzadko pytają rodziców o zagadnienia związane z inwestowaniem i działaniem banków, a sami rodzice najmniej pewnie czują się w przekazywaniu dzieciom wiedzy w tych właśnie obszarach, pewnie więc też rzadziej inicjują rozmowy na ten temat. 

Pierwsze rozmowy

Niezależnie od tematu rozmów odnoszących się do pieniędzy zarówno matki, jak i ojcowie zaczynają je podejmować nieco przed siódmymi urodzinami synów i córek. Wydaje się to rozsądnym momentem w przypadku większości tematów z uwagi na rozwój poznawczy dziecka. Co prawda tematy odnoszące się do podstawowych mechanizmów w konsumpcji czy odnoszące się do ograniczonego budżetu domowego można by podnosić już wcześniej, ale wynik uzyskany w badaniu należy uznać za zadowalający i pozytywny.

Zaangażowanie w rozmowę

W rozmowy o finansach nieco częściej angażują się matki niż ojcowie. Wyjątkiem są jednak tematy związane z inwestowaniem oraz podatkami i dobrami publicznymi np. ochrona zdrowia, oświata, usługi policji czy straży miejskiej, które w rozmowach z dziećmi częściej podnoszą ojcowie niż matki.

Regularne rozmowy na większość tematów ekonomicznych dotyczą w podobnym stopniu dziewczynek i chłopców. Wyjątkiem są rozmowy o inwestowaniu, pożyczaniu pieniędzy oraz  działaniu komunikatów perswazyjnych i reklamie, które przeprowadzane są częściej z chłopcami niż dziewczynkami. 

Tematy najczęściej pomijane

Najczęściej pomijanymi tematami rozmów o finansach są podatki, inwestowanie i pożyczanie pieniędzy, zaś najczęściej podnoszonym jest temat oszczędzania, na który nie rozmawia z rodzicami tylko 3 % dzieci oraz temat zarabiania pieniędzy, pomijany w 6% polskich domów. Warto zauważyć, że tematy finansowe są częściej omijane w rozmowach z dziewczynkami niż z chłopcami.

Inne tematy z synem, inne z córką

Co ciekawe, ojcowie częściej rozmawiają z synami niż z córkami o oszczędzaniu, inwestowaniu, pożyczaniu pieniędzy i działaniu banku, zaś z córkami chętniej podnoszą tematy zasad handlu, np. tego na czym zarabia sklep, czym jest marża, zależności między cenami a popytem na dany produkt i jego podażą. Matki natomiast chętniej rozmawiają z synami o reklamie, pożyczaniu pieniędzy, inwestowaniu i wymianie handlowej. W przypadku pozostałych tematów, rodzice nie różnicują częstotliwości rozmów w zależności od płci dziecka. Zdaje się więc, że w przypadku ojców wciąż jeszcze w pewnym stopniu tematy rozmów z dziećmi odpowiadają stereotypowym rolom społecznym obu płci – kobiety jako zarządzającej codziennymi wydatkami – stąd rozmowy o handlu i świadomej konsumpcji i mężczyzny odpowiadającego za zgromadzenie pieniędzy i ich pomnażanie – stąd rozmowy o oszczędzaniu, inwestowaniu, kredytach i banku.

Rozmowy na plus!

Należy zaznaczyć, że znakomita większość polskich dzieci może liczyć na rozmowy o pieniądzach tak z mamą, jak i z tatą. Wyniki pokazują, że w zasadzie dotyczy to każdego obszaru edukacji ekonomicznej, choć oczywiście nie w dokładnie tym samym zakresie. Wyłania się więc bardzo pozytywny i budujący obraz rozmów rodziców z dziećmi. A w kontekście różnic w podejmowanych tematach rozmów z synami i córkami w przypadku ojców, można oczekiwać, że równościowa komunikacja społeczna obserwowana od jakiegoś czasu, w dłuższej perspektywie przyczyni się do zatarcia obserwowanych różnic. 

Podsumowanie: 

⇒ Jeśli to tej pory nie poświęcałaś/poświęcałeś czasu na takie rozmowy, zadbaj, by to się zmieniło;

⇒ Pokazuj dziecku różne perspektywy i zagadnienia związane z finansami, by uczyło się, że rozmowy o pieniądzach nie mają płci – każdy temat jest warty poznania zarówno przez kobietę, jak i mężczyznę;

⇒ Uważaj na nawet nieświadome wzmacnianie stereotypów – dzięki badaniu wiemy, że np. rozmowy o inwestowaniu, pożyczaniu pieniędzy przeprowadzane są częściej z chłopcami niż dziewczynkami. A to zupełnie niesprawiedliwie w mniejszym stopniu przygotowuje dziewczynki niż chłopców do wejścia w świat finansów;

⇒ W polskich domach w rozmowach o finansach najczęściej pomija się zagadnienia związane z podatkami, inwestowaniem i pożyczaniem pieniędzy, warto więc zadbać o to, by te ważne tematy pojawiały się w Twoich rozmowach z dziećmi. 

O autorce: 

Katarzyna Sekścińska – Doktor nauk społecznych w zakresie psychologii, coach i trener. Psycholog i ekonomistka. Jej zainteresowania naukowo-badawcze obejmują psychologię finansową, psychologię konsumenta i ekonomię behawioralną. Szczególnie interesują ją tematy związane z psychologicznymi i socjologicznymi czynnikami wpływającymi na ryzykowne wybory finansowe i wybory konsumenckie. Autorka i wykonawca wielu projektów z zakresu edukacji finansowej i konsumenckiej zrealizowanych we współpracy z kluczowymi instytucjami finansowymi w Polsce.