Konsekwencją zmian demograficznych zachodzących w wielu krajach, również w Polsce, jest wzrost udziału seniorów w populacji, a tym samym obciążenie systemu emerytalnego. Wobec zachodzących procesów społecznych istniejący system emerytalny, oparty na solidarności międzypokoleniowej, przestaje być efektywny. Co to dla nas oznacza?

Starzenie się społeczeństwa postępuje, zachodzi wobec tego szybki spadek proporcji między czasem aktywności zawodowej a okresem pobierania emerytury. Przeciętna długość życia się zwiększa, tym samym wydłuża się też czas pobierania emerytury.. W efekcie przybywa coraz więcej beneficjentów systemu emerytalnego, a z drugiej strony postępuje spadek liczby płacących składki do systemu. 

W rezultacie grozi nam istotny spadek emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którym zarządza ZUS. Według Komisji Europejskiej stopa zastąpienia w Polsce, czyli stosunek przyszłej emerytury do ostatniego wynagrodzenia, spadnie z obecnego poziomu 54% do 25% w 2060 roku a to oznacza zmniejszenie emerytury o połowę.

W celu zapewnienia sobie dobrego poziomu życia na emeryturze, warto – poza składkami odkładanymi na koncie w ZUS – gromadzić dodatkowe oszczędności. Jest wiele możliwości działania, aby poprawić swój byt podczas „jesieni życia”. Najprościej wpłacać regularnie określoną kwotę na rachunek terminowy w banku. W dłuższej perspektywie odsetki zrekompensują utratę wartości pieniądza. Po kilkudziesięciu latach będziesz dysponować znaczną kwotą. 

Współczesny rynek finansowy oferuje wiele możliwości gromadzenia oszczędności na dodatkową emeryturę w ramach III filaru emerytalnego. Warunkiem sukcesu jest rozpoczęcie takich działań najwcześniej, czyli gdy tylko zaczniemy zarabiać.

1. Obligacje skarbowe

Obligacje skarbowe są dłużnymi papierami wartościowymi służącymi do średnio- lub długookresowego oszczędzania. Nie zapewniają one wysokich zysków, lecz dają możliwość bezpiecznego lokowania kapitału. Dla przyszłych emerytów dedykowane są detaliczne Emerytalne Dziesięcioletnie Oszczędnościowe Obligacje Skarbowe (symbol EDO). Oprocentowanie tych obligacji jest indeksowane inflacją i stanowi sumę wskaźnika inflacji oraz marży odsetkowej 1,5%. Obligacje EDO są sprzedawane przez PKO Bank Polski.

2. Fundusze inwestycyjne

Na polskim rynku funkcjonuje wiele rodzajów funduszy inwestycyjnych, stosujących strategie sprzyjające oszczędzaniu na emeryturę. Właściwym wyborem mogą być fundusze inwestycyjne mieszane lokujące aktywa w akcje i obligacje lub fundusze dłużnych papierów wartościowych, głównie skarbowych. Charakteryzują się one średnią zyskownością, ale ich zaletą jest stosunkowo niskie ryzyko inwestycyjne. 

3. Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)

Pracownicze Programy Emerytalne to dobrowolne, prywatne plany oszczędnościowe, pozwalające pracownikom gromadzić oszczędności na  dodatkową emeryturę. PPE zakładają grupowe oszczędzanie do 60. roku życia. Składki podstawowe odprowadza pracodawca do wybranej instytucji finansowej, która nimi zarządza.

Wysokość składki nie może być wyższa niż 7% wynagrodzenia brutto pracownika, nie jest ona wliczana do podstawy ustalenia składek na ubezpieczenia społeczne w ZUS.

Suma składek dodatkowych wniesionych przez pracownika do jednego programu PPE w ciągu roku kalendarzowego nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 4,5-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Limit wpłat na rok 2023 wynosi 31.207,50 zł. 

Oszczędności zgromadzone na rachunku uczestnika PPE mogą być wypłacone jednorazowo lub w ratach bez obowiązku zapłaty podatku PIT:

• po ukończeniu przez uczestnika 60. roku życia,
• po ukończeniu przez uczestnika 55. roku życia, jeżeli nabył on uprawnienia emerytalne,
• po ukończeniu 70. roku życia uczestnika.

Oszczędności zgromadzone na koncie w PPE są własnością uczestnika programu, mogą być one dziedziczone lub dowolnie dysponowane. 

4. Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

Pracownicze Programy Kapitałowe to program długoterminowego oszczędzania, skierowany do osób zatrudnionych. Program zakłada grupowe oszczędzanie do 60. roku życia. Oszczędności zebrane na indywidualnych rachunkach uczestników PPK są ich własnością – mogą być w każdej chwili wypłacone i podlegają dziedziczeniu.

Oszczędności w PPK są tworzone wspólnie przez: pracowników, pracodawców oraz Państwo.

Pracownik:

• wpłata podstawowa – 2% wynagrodzenia brutto,
• dobrowolna wpłata dodatkowa – do 2% wynagrodzenia brutto. 

Podmiot zatrudniający:

• wpłata podstawowa finansowana przez pracodawcę – 1,5% wynagrodzenia brutto pracownika, 
• dobrowolna wpłata dodatkowa – do 2,5% wynagrodzenia brutto pracownika. 

Państwo – finansowanie z Funduszu Pracy:

•  jednorazowa wpłata powitalna – 250 zł,
• coroczne dopłaty – 240 zł.

Z chwilą ukończenia 60. roku życia uczestnika PPK rozpoczyna się proces wypłat. Uczestnik PPK będzie mógł:

• dalej gromadzić środki, najpóźniej do osiągnięcia 70. roku życia.
• wypłacić jednorazowo do 25% zgromadzonych oszczędności. a pozostałe środki wypłacić w co najmniej 120 miesięcznych ratach, które nie podlegają obciążeniu podatkiem od dochodów kapitałowych,

5. Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) i Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

IKE i IKZE pozwalają na samodzielne gromadzenie oszczędności na dodatkową emeryturę. Umowę o prowadzenie konta i zarządzanie środkami można zawrzeć z funduszem inwestycyjnym, bankiem, domem maklerskim, zakładem ubezpieczeń na życie lub dobrowolnym funduszem emerytalnym. 

Obowiązują limity wpłat rocznych uzależnione od prognozowanego na dany rok przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (tabela 1). Ulgi podatkowe, które przysługują oszczędzającym w IKE lub IKZE, pozwalają zaoszczędzić pieniądze – te zamiast trafić do fiskusa, zostaną w ich kieszeniach. Warunkiem uprawniającym do ulg jest dokonanie wypłat oszczędności po osiągnięciu wymaganego wieku: dla IKE – 60 lat a dla IKZE – 65 lat.