Wydaje się, że wygrana dużej kwoty na loterii powinna być źródłem szczęścia, a nie kłopotów finansowych. Dlaczego więc pozytywne „szoki dochodowe” prowadzą wiele gospodarstw domowych do zaciągania wysoko oprocentowanych pożyczek?
„Zapożyczanie się w odpowiedzi na nieoczekiwany dochód” to jeden z krótkoterminowych projektów badawczych wspieranych przez Think Forward Initiative.
Arna Olafsson i Michaela Pagel badają, jak gospodarstwa domowe reagują na nieoczekiwany dochód - np. wygraną w loterii. W szczególności interesuje ich pytanie, dlaczego po takim pozytywnym „szoku dochodowym” gospodarstwa domowe mają tendencję do zaciągania wysoko oprocentowanych pożyczek.
Wyniki tego badania sugerują, że wysoko oprocentowane zapożyczanie się przez gospodarstwa domowe wynika z problemów z nadmierną konsumpcją i brakiem samokontroli.
Główne wnioski z badania
Przeprowadzono wiele badań na temat reakcji gospodarstw domowych na nieoczekiwane, tymczasowe, pozytywne „szoki dochodowe”. Chodzi o znalezienie pieniędzy w dawno zapomnianej kurtce, odziedziczeniu niewielkiej kwoty po cioci, o której istnieniu nie miało się pojęcia czy wreszcie o wygraną na loterii. Wiemy już, że wbrew standardowej teorii ekonomicznej, konsumenci nie reagują tak, jak byśmy się spodziewali: nie oszczędzają każdej złotówki, ale wydają wszystko - a nawet więcej.
Jednak narastające zadłużanie się w odpowiedzi na tymczasowe „szoki dochodowe” było przedmiotem badań znacznie rzadziej i stosunkowo niewiele wiadomo na temat tego, co wpływa na decyzje zadłużających się gospodarstw domowych. W naszym projekcie badamy, w jaki sposób konsumenci akumulują niezabezpieczone zadłużenie o wysokim oprocentowaniu w odpowiedzi na nieoczekiwany dochód.
Od 1945 r. do drugiego kwartału 2009 r. wysokość zadłużenia gospodarstw domowych we wszystkich krajach rozwiniętych znacznie wzrosła.
Zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw akumulacji i spłaty zadłużenia konsumentów jest ważne, by zrozumieć w jaki sposób gospodarstwa domowe mogą lepiej zarządzać swoimi finansami.
Analiza wygranych na loterii
Do naszych badań zaczerpnęliśmy dane z platformy finansów osobistych w Islandii. Ta aplikacja, która agreguje wszystkie rachunki finansowe, zawiera kompleksowe informacje na temat indywidualnych wydatków, dochodów, sald kont oraz limitów kredytowych. To źródło danych pozwala dokładnie określić zakres i częstotliwość wydatków konsumpcyjnych, co nie jest możliwe w przypadku tradycyjnych źródeł danych.
Nasze dane z Islandii mają pięć głównych zalet w porównaniu do znacznie częściej używanych danych z USA:
- Konsumenci islandzcy używają niemal wyłącznie elektronicznych środków płatniczych, co tak naprawdę rozwiązuje jedyny problem, jaki mieliśmy z danymi z aplikacji: brak transakcji gotówkowych.
- Islandzka aplikacja jest sprzedawana przez wszystkie islandzkie banki i obejmuje znaczną część islandzkiej populacji.
- Dane o wydatkach i dochodach są wstępnie skategoryzowane, co umożliwia dokładne prognozowanie wydatków w różnych kategoriach (na artykuły spożywcze, restauracje i rozrywkę).
- Możemy obserwować salda i limity kredytowe wszystkich rachunków.
- Osoby w gospodarstwach domowych mogą łączyć się ze sobą, aby uzyskać podgląd budżetu domowego, ale wszystkie konta są kontami osobistymi.
Aby przeanalizować tymczasowe „szoki dochodowe”, bierzemy pod uwagę wpływy wygranych z loterii, które są w Islandii bardzo popularne. Przyjrzeliśmy się zarówno małym, jak i dużym nieoczekiwanym dochodom finansowym. Co najciekawsze, krańcowa skłonność do konsumpcji z niewielkich nieoczekiwanych dochodów okazuje się być większa niż 1, co oznacza, że wydatki konsumpcyjne przewyższają nieoczekiwane dochody.
Wydatki konsumpcyjne przekraczające wielkość nieoczekiwanego dochodu są finansowane przez drogie niezabezpieczone pożyczki krótkoterminowe, takie jak kredyty na rachunku bieżącym, które są następnie wydłużane na długi okres.
Wydaje się, że ludzie wykorzystują nieoczekiwany dochód jako pretekst do zakupu czegoś większego, co powoduje spiralę zadłużenia.
Wyniki
Konsumenci wyraźnie zwiększają swoje zadłużenie w odpowiedzi na nieoczekiwany dochód. Należy jednak uważnie przyjrzeć się temu wnioskowi, ze względu na pewne okoliczności ukryte w analizowanych danych. A co, jeśli na przykład tylko niewielka grupa ludzi bierze udział w loterii? Albo jeśli ludzie grają częściej w okresie Bożego Narodzenia, kiedy potrzebują pieniędzy na świąteczne zakupy, co prowadzi do większego zadłużania się?
Zadbaliśmy jednak o to, aby na nasze wyniki nie wpływała sezonowość, trendy czy wydatki na loterie (jak często ktoś bierze w nich udział). Loterie są w Islandii bardzo popularne, a 75% analizowanych przez nas osób wygrało w nich przynajmniej raz. Dodatkowo, porównaliśmy tych, którzy wygrali małe i duże kwoty, aby upewnić się, że jeśli jedna grupa wygrała większą sumę, to nie dlatego, że częściej grała, tylko po prostu miała szczęście. Z danych wynika również, że 75% wydatków na udział w loterii wynika z abonamentu loteryjnego, co oznacza, że to nie wydarzenia/potrzeby osobiste w danym miesiącu są powodem decyzji o wzięciu udziału w loterii.
Wnioski
Nasze spostrzeżenia sugerują, że ludzie konsumują tak dużą część z nieoczekiwanego dochodu nie dlatego, że nie byli w stanie wcześniej zaciągnąć kredytu konsumpcyjnego (jak pokazują nasze analizy, osoby z badanej grupy nie mają problemu z uzyskaniem kredytu).
Dlatego nasze badanie sugeruje inne, dodatkowe wyjaśnienie, dlaczego ludzie zwiększają zadłużenie, gdy doświadczają pozytywnego szoku dochodowego: być może czują się „bogatsi” i dlatego mogą „zaszaleć”, gdy tylko otrzymają wygraną z loterii.
Badanie zadłużenia kart kredytowych American Household z 2015 r. szacuje, że całkowite zadłużenie na karcie kredytowej przeciętnego gospodarstwa domowego w USA wynosi 15 762 USD, co daje w sumie 733 mld USD. Przeciętna kwota pożyczki w islandzkim gospodarstwie domowym ma podobną wielkość. Tak duże zadłużenie o wysokim oprocentowaniu na dłuższy okres jest bardzo trudne do zracjonalizowania w standardowych modelach ekonomicznych.
Zauważamy istotną rozbieżność między wynikami teoretycznymi i empirycznymi. Reakcja pożyczkowa, którą widzimy w naszych danych, jest wyraźnie sprzeczna z przewidywaniami standardowych modeli ekonomicznych, które mówią, że popyt na zaciąganie kredytów nie jest czymś cyklicznym i nie wiąże się z „szokiem dochodowym”.
Nasze ustalenia empiryczne są wskazówką dla badaczy, decydentów, a także rzeczników konsumentów spoza środowiska akademickiego.
Nasze wyniki mogą sugerować, że pożyczki o wysokim oprocentowaniu nie są formą zabezpieczenia wydatków konsumpcyjnych, jak sugerują standardowe modele ekonomiczne, ale przejawem problemów z samokontrolą.
Jednostki czują, że mają “licencję na wydawanie”, gdy otrzymują niewielką wygraną z loterii, co powoduje, że zaciągają wysokooprocentowane pożyczki.
Nasze wyniki są ważne w świetle dużego wzrostu zobowiązań finansowych (jako procent posiadanych aktywów nieruchomości i procent rozporządzalnego dochodu osobistego) w ostatnich dziesięcioleciach (Müller, 2018). Obsługa ich wysokoprocentowego długu konsumenckiego jest trudna i wielu konsumentów pogrąża się w drogich kredytach konsumenckich. Pomagamy zatem zrozumieć podstawowe mechanizmy narastającego długu konsumenckiego.
